توضیحات

عسل اسطوخودوس

گیاه اسطوخودوس

مردم محصولات اسطوخودوس را به دلیل گونه‌های فراوان سرده ( Lavandula ۳۹ گونه شناخته شده تاکنون) فقط بصورت روغن اسطوخودوس می‌شناسند. این گیاه متعلق به خانواده نعناع، یعنی نعناعیان، می‌باشد.

گونه‌های معروف اسطوخودوس عبارت اند از:

* نام لاواندین یا لاوند فرانسوی که برای L. x intermadia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس انگلیسی یا اسطوخودوس اصلی برای گونه L. anguistifolia استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس اسپانیایی برای گونه‌های L. lanata یا L. dentata استفاده می‌شود.

* نام اسطوخودوس تیری برای گونه L. latifolia استفاده می‌شود.

منشأ: خاستگاه گیاه اسطوخودوس ایران و جزایر قناری اسپانیا است، اما امروزه در بسیاری از کشورها نظیر تاسمانی، اسپانیا، هندوستان، عربستان، ایتالیا، انگلستان، چین، یوگسلاوی، بلغارستان، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند و البته جنوب فرانسه که عسل اسطوخودوس سنتی در آنجا تولید می‌شود و قیمت بسیار بالایی نیز دارد، رشد می‌کند.

ریشه‌شناسی: تصور می‌شود که نام Lavender (اسطوخودوس) از لغت فرانسوی قدیمی Lavandre گرفته شده باشد، هرچند برخی می‌گویند که از لغت لاتین Lavare (به معنی شستن) یا از لغت لاتین Livere (به معنی «آبی رنگ» گرفته شده است.

انواع عسل اسطوخودوس در بازار

زمانی که به عسل اسطوخودوس اشاره می‌کنیم، از لغاتی مانند اعلاء، ممتاز، خارق‌العاده، تجملی و خوش طعم و دلپذیرترین نوع عسل نیز برای توصیف آن استفاده می‌کنند. اما باید دقت کنیم که دو نوع عسل اسطوخودوس در بازار موجود هستند.

۱. عسل اسطوخودوس واقعی: اصل خالص تولید شده از شهد گل‌های اسطوخودوس.

۲. عسل طعم‌ دار: این نوع عسل همیشه بوسیله برچسب مشخص نمی‌شود و اغلب نمی‌توانیم این نوع عسل را از عسل اسطوخودوس خالص تشخیص دهیم. این عسل از عسل حرارت دیده ساخته می‌شود که گیاه اسطوخودوس نیز به آن اضافه شده است. طعم گل درون عسل ترکیب می‌شود و سپس عسل را جهت حذف گل، از صافی عبور می‌دهند.

مشخصات عسل اسطوخودوس

رنگ: روشن با رنگ مایه زرد روشن. برخی افراد می‌گویند که «به نظر می‌رسد که این عسل از درون می‌درخشد و قوام آن مانند کره ذوب شده یا شکر ذوب شده است.

رایحه: چوبی، گلی، مانند میوه تازه و گیاهی با شدت متوسط است. بوی خوشایند گل اسطوخودوس.

شیرینی: متوسط

تلخی: ندارد

اسیدیته: متوسط

عطر: چوبی، گلی، با طراوت، مطبوع و مانند میوه تازه، با شدت متوسط.

ماندگاری/طعم ثانویه: متوسط، گاهی اوقات نوعی طعم انگور فرنگی سیاه ظاهر می‌شود.

نرخ تبلور (شکرک زدن): متوسط، به بلورهای ریز تبدیل می‌شود.

رسانایی الکتریکی: مقدار بسیار پایین mS/cm ۲۱/۰ (در مقایسه با عسل شهد گیاه با رسانایی الکتریکی ۲۰/۱، عسل بلوط با ۳۸/۱ یا عسل خلنگ با مقدار ۷۳/۰)

pH: ۸/۳

میزان آب: ۷/۱۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

فروکتوز: ۰/۳۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

گلوکز: ۶/۳۰ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل

ساکارز: ۷/۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل. این مقدار ساکارز بسیار بالا است. دستورالعمل مواد غذایی اروپا، برای این عسل مقدار ساکارز تا میزان ۱۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم عسل را مجاز قلمداد می‌کند.

مشخصات ترکیبات فنولی یا سایر ترکیبات موجود: نارینژنین، لوتئولین، اسیدهای گالیک و کافئیک

قدرت ضد باکتریایی: متوسط به پایین

گرده گل حاصل از گونه L. x intermedia بسیار کم و حتی ناموجود است. با اینحال این نوع عسل «تک‌گل» در نظر گرفته می‌شود، زیرا در اروپا برای قرارگیری در دسته‌بندی عسل اسطوخودوس تک‌گل، (به دلیل مقدار گرده گل پایین گونه‌های مختلف لاواندین) تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد گرده گل مورد نیاز است. با این حال، عسل اسطوخودوس در بسیاری از کشورهای مختلف تولید می‎شود و عسل گران قیمتی نیز به حساب می‌آید.

* بر اساس یک تحقیق اسپانیایی در نشریه شیمی غذا در نوامبر ۲۰۰۳، عسل اسطوخودوس حاوی بالاترین مقدار تیروسین در میان عسل‌های بررسی شده است.

سایر آمینواسیدهای یافت شده در عسل‌ها: فنیل‌آلانین، پرولین، تیروسین و ایزولئوسین. تمام عسل‌ها سرشار از آمینواسیدهای آزاد هستند و این موضوع آن‌ها را به عنوان مواد مکمل برای محصولات غذایی، بخصوص برای غذاهای کودکان، تأیید می‌کند.

تیروسین چیست و چرا حائز اهمیت است؟

این ماده یکی از آمینواسیدهای اولیه بوده و بدن ما در موقعیت‌های زیادی از آن استفاده می‌کند که این موقعیت‌ها عبارت اند از:

– برای تولید پیام‌رسان‌های عصبی که به پیشگیری یا درمان مشکلات مربوط به مغز کمک می‌کنند.

– بدن ما با استفاده از نیاسین، اسید فولیک، ویتامین C و مس، تروسین را به بسیاری از مواد مهم دیگر از جمله ملانین (رنگدانه پوست) و هورمون زنانه استروژن تبدیل می‌کند.

– در درمان افسردگی، اضطراب، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، ضعف هوشیاری ناشی از کمبود خواب، استرس، سندروم پیش از قاعدگی (PMS)، بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و خستگی مزمن. برای این منظور، تیروسین مکمل وجود دارد که می‌توان در بازار خریداری نمود. اما همچنان نیاز به انجام مطالعات بیشتر وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که آیا تیروسین موجود در عسل اسطوخودوس، اثری همانند مکمل‌ها بر بدن ما دارند یا خیر.

– مصرف تیروسین موجود در ژل رویال، سطح دوپامینو تیرامین مغز را افزایش داده و گذار از حالت نرمال به زنبورهای کارگر بارور در کلونی های زنبور عسل بدون ملکه را ارتقا می‌بخشد و به همین دلیل است که ژل رویال، مشکلات مربوط به باروری را درمان می‌کند.

خواص ضدمایکوتی عسل اسطوخودوس

تحقیقی با عنوان «اثرات ضد قارچی عسل اسطوخودوس در مقابله با کاندیدا آلبیکانز، کاندیدا کروسی و کریپتوکوکوس نئوفرمانس» که در اکتبر ۲۰۰۱ در نشریه فناوری و علوم غذایی منتشر شد بیان می‌کند که خواص ضد قارچی عسل، (در محیط آزمایشگاهی) به دلیل محتوای قندی آن نیست. در این تحقیق سه قارچ کاندیدا آلبیکانز، کاندیدا کروسی و کریپتوکوکوس نئوفرمانس مورد مطالعه قرار گرفتند و عسل اسطوخودوس خاصیت ضد قارچی بالایی در برابر تمام این قارچ‌ها، بخصوص در مقابل کاندیدا کروسی، از خود نشان داد.

این تحقیق چنین نتیجه‌گیری کرده است که شاید در آینده بتوان از عسل به عنوان داروی طبیعی عفونت‌های مایکوتی (سم قارچی) استفاده نمود.

بهبود زخم با عسل اسطوخودوس

در سال ۲۰۰۶ تحقیقی با عنوان «مقایسه بهبود زخم پس از درمان بوسیله عسل Lavandula x allrdii یا روغن عصاره‌ای آن» توسط پی.ای. لوزبی از دانشگاه چارلز استوارت استرالیا انجام شد که عملکرد عسل گیاه Lavandula x allarsii و روغن عصاره‌ای آن، و Medihoney، نوعی عسل درمانی استاندارد را بر روی زخم‌های موش‌های آزمایشگاهی مورد بررسی قرار داد. بهبود زخم در روزهای ۵ و ۱۲ پس از جراحی، بر حسب جمع‌ شدگی زخم و حجم مویرگی آن تجزیه و تحلیل شد. مشخص شد که هر دو نوع عسل در روز ۱۲ حجم مویرگی محل زخم را کاهش داده‌اند، بطوری که هیچ تفاوتی بین میزان ترمیم زخم دو عسل وجود نداشت. نتایج تحقیق نشان دادند که روغن عصاره‌ای، عملکرد مفیدی از لحاظ ترمیم زخم از خود نشان نداده است.

در تحقیق دیگری، اثرات تحریک الکتریکی عصب از راه پوست، محلول نمکی، بتادین و روغن اسطوخودوس در ترمیم زخم مورد مطالعه قرار گرفت. بهترین نتایج این تحقیق برای تحریک الکتریکی عصب از راه پوست و سپس عسل اسطوخودوس بدست آمدند.

خواص آنتی‌اکسیدانی بالای عسل اسطوخودوس

این خاصیت به دلیل فلاوونوئیدها و ترکیبات فنولی آن در نظر گرفته می‌شود: نارینژنین و لوتئونین به همراه اسید گالیک و اسید کافئیک، به مقدار زیاد در عسل اسطوخودوس یافت می‌شوند. چنین فرض می‌شود که اسید گالیک دارای قابلیت از بین بردن سلول‌های سرطانی بدون صدمه زدن به سلول‌های سالم است. اسید کافئیک جهت تقویت عملکرد ورزشکار و درمان خستگی‌های مرتبط با ورزش، در مکمل‌ها استفاده می‌شود.

خواص ضدتشنج و ضداسپاسم

عسل استخراج شده از انواع گل‌های اسطوخودوس اسپانیایی به عنوان ضد تشنج و ضد اسپاسم جهت تسکین اسپاسم‌های عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خواص ضدمیکروبی عسل اسطوخودوس چندان موثر نیست

عسل اسطوخودوس در مقایسه با عسل مانوکا و دو نوع عسل دیگر، پایین‌ترین میزان فعالیت ضد میکروبی را از خود نشان داده و حتی دارای پایین‌ترین pH و مقدار آب می‌باشد:

– عسل مانوکا مؤثرترین عسل در مقابله با استافیلوکوکوس اورئوس Oxa R و Oxa S بود.

– عسل هویج وحشی مؤثرترین عسل در مقابل سودوموناس آئروژینوزا بود. در آن تحقیق، نمونه عسل مانوکا دارای بالاترین میزان پلی‌فنول‌ها به مقدار ۷۵/۱۱±۰۹/۸۹۹ میلی گرم اسید گالیک در هر کیلوگرم عسل بود، در حالی که عسل اسطوخودوس دارای پایین‌ترین مقدار به میزان ۵۴/۳±۴۲/۱۱۱ میلیگرم اسید گالیک در هر کیلوگرم عسل بود.

مهم‌ترین ترکیبات ناپایدار موجود در عسل اسطوخودوس: هپتانال، هگزانال، اکسید نرولیدول، کومارین، غلظت بالایی از هگزانول و هوترینول، ان-هگزانال، ان-هپتانال، فنیل‌استالدهید.